Prognozy pogody są źródłem kluczowych informacji z punktu widzenia społeczeństw. W przeszłości prognozowanie odbywało się głównie metodą klimatyczną (jaka była pogoda rok, dwa lata, dziesięć lat temu), wspomaganą lokalną wiedzą (jak wieje od góry, to będzie słońce, a jak na górę, to będzie deszcz) bądź synoptyczną (dzisiejszy układ ciśnienia wygląda jak ten z 15 października 2008, więc jego ewolucja powinna być podobna). Od ok. 100 lat w coraz większej mierze polegamy na podejściu opartym na rozwiązaniu równań mechaniki płynów. Podejście to połączone z systematycznymi obserwacjami stanu atmosfery umożliwiają wykonywanie prognoz nie tylko na kilka - kilkadziesiąt godzin, ale na dni, tygodnie, miesiące, lata, a nawet milenia (jak w przypadku projekcji klimatycznych). Równania mechaniki płynów są chaotyczne w swojej naturze, co oznacza silną zależność prognozy od danych początkowych. Ten przykład chaosu deterministycznego dorobił się nazwy rozpoznawanej w popkulturze - efekt motyla.

Czy zatem prognozowanie pogody na kilka - kilkanaście dni jest w ogóle możliwe? I czym w takim razie są prognozy średnioterminowe? Czy niosą jakąkolwiek wartość dodaną? Na te pytania postaram się odpowiedzieć w czasie webinarium. Dołożę także starań, abyście ze spotkania wyszli z nieco lepszym zrozumieniem tego, czego możemy, a czego nie możemy oczekiwać od prognozy pogody na jeden dzień, jeden tydzień i jeden miesiąc do przodu.

Prelegent: dr Darek Baranowski – jest fizykiem atmosfery zajmującym się oddziaływaniami atmosfera – ocean i procesami kształtującymi pogodę w skali średnioterminowej, to jest od kilku dni do kilku tygodni. Zajmuje się głównie tropikami ze szczególnym uwzględnieniem obszaru pomiędzy Oceanem Indyjskim a zachodnim Pacyfikiem. Badani prowadził na Uniwersytecie Warszawskim (doktorat 2015), Scripps Institution of Oceanography, NASA Jet Propultion Laboratory. Od 2018 w IGF PAN.

Sztokholm, stolica Szwecji, ustępuje pod względem sławy czy historycznego znaczenia innym europejskim stolicom, jednak niewątpliwie jest miastem o niezwykłej geografii. Rozmieszczone na … wyspach, miasto obejmuje wybrzeża morskie i jeziorne, dramatyczne skaliste skarpy, łagodne łąki, gęste dzielnice kamienic i osiedla harmonijnie owinięte wokół wzgórz. Większość miast na świecie położonych jest w miejscach, gdzie warunki geograficzne zapewniały ich mieszkańcom wodę, zasoby naturalne, czy łatwość obrony danego miejsca. Sztokholm łączy wszystkie te uwarunkowania, zaś różnorodność i wyrazistość geograficzna miasta daje nam szansę przyjrzeć się interakcjom między przyrodą, a cywilizacją, między naturalnym krajobrazem, a zabudową. Zapraszam na wirtualny spacer po Sztokholmie, podczas którego przyjrzymy się temu, co często umyka uwadze mieszkańców i turystów – bliskim relacjom między miastem i geografią.

Prelegent: Julian Podgórski – doktorant Międzynarodowej Środowiskowej Szkoły Doktorskiej w Zakładzie Badań Polarnych i Morskich IGF PAN. Zajmuje się teledetekcją, geoinformatyką, lodowcami, a w szczególności górami lodowymi.

The signature of humans on Earth is evident in each natural system, and when we look at rivers it entails pollution. Plastic pollution has been hitting the headlines lately, and the main reason is that we do not know much about its effects on animals and the environment. My research focusses on a very small aspect of the plastic problem: when plastic fragments deposited at the bed of rivers start to move again, transported by the current.

Ocean Arktyczny to jeden z najszybciej ocieplających się regionów świata. Przyczynia się do tego wzrost temperatury i zasolenia wód atlantyckich, docierających do Arktyki. Przyspieszają one tempo topnienia pokrywy lodowej, zaburzają mieszanie się wód i wpływają na lokalną faunę i florę. W efekcie tych procesów znaczna część Oceanu Arktycznego, pod względem oceanograficznym i ekologicznym, coraz bardziej przypomina Atlantyk, stąd też nazwa tego zjawiska – atlantyfikacja Arktyki.  Webinarium rozpocznę od opowiedzenia o unikalności Oceanu Arktycznego, która kształtuje jego podatność na zmiany. Następnie przybliżę temat atlantyfikacji Arktyki, objaśniając mechanizmy jej postępowania oraz jej konsekwencje ekologiczne.

Prelegent: dr Maciej Mańko jest adiunktem Katedry Biologii Morza i Biotechnologii Wydziału Oceanografii i Geografii Uniwersytetu Gdańskiego. W swojej pracy doktorskiej badał możliwość wykorzystania meduz i innych zwierząt galaretowatych do monitorowania efektów zmiany klimatu w Oceanie Arktycznym. Jego obecne badania dotyczą ewolucji cykli życia organizmów galaretowatych i ich różnorodności, szczególnie w głębinach oceanicznych. 

W wielu rejonach świata górskie lodowce stanowią kluczowe źródło wody dla rolnictwa czy energetyki. Jednym z takich miejsc jest środkowe Chile, gdzie susza daje się mieszkańcom we znaki od 13 lat. Zrozumienie i monitoring sytuacji lodowców ma więc kluczowe znaczenie. Podczas webinarium odwiedzimy Chile, poznacie andyjski lodowiec Universidad, dowiecie się co widać z kosmosu, a czego nie i jak zmienić zdjęcie lodowca w mapę skał. Spróbujemy też zastanowić się co może czekać lodowiec i Chile w przyszłości.

• Dlaczego nie wchodzi się dwa razy do tej samej rzeki? Badania hydrologiczne na Spitsbergenie, 26 KWIETNIA 2023 [NAGRANIE]

• Projekt RAW – jak recesja wpływa na zmiany warunków życia w wodach fiordów?, 19 KWIETNIA 2023 [NAGRANIE]

Podczas webinarium opowiemy o założeniach i pierwszych sezonach realizacji interdyscyplinarnego projektu określenia tempa i kierunków zmian biogeochemicznych morsko-glacjalnego środowiska lodowców kończących się na lądzie oraz uchodzących do morza i ich morskiego przedpola.

Topnienie lodowców powoduje zmiany ilości zawiesin mineralnych i składu chemicznego wód spływających do morza. Te zmiany mają wpływ na zmiany warunków życia pierwszych ogniw cyklu pokarmowego – fito- i zooplanktonu, co w konsekwencji powoduje zmiany w całym ekosystemie. Projekt ma określić kierunki i ilościowe parametry tych zmian.

Projekt RAW (ang. retreat and wither) jest zaplanowanym na cztery lata interdyscyplinarnym projektem badawczym, którego celem jest próba ilościowego określenia zmian biochemicznych i fizykochemicznych środowiska glacjalno – morskiego, wywołanych globalnym ociepleniem. Realizowany jest przez Instytut Geofizyki PAN, Instytut Oceanologii PAN i Western Norway University of Applied Sciences.

Prelegent: dr Jerzy Giżejewski - geolog, polarnik, pracownik Zakładu Badań Polarnych i Morskich w Instytucie Geofizyki PAN. Pasjonat nurkowania, speleologii i historii wielkich wypraw polarnych.

• PÓŁNOCNA DROGA MORSKA, 15 MARCA 2023 [NAGRANIE]

Arktyka jest obszarem, gdzie wyraźniej niż w innych częściach globu zaznaczają się sprzężenia zwrotne pomiędzy procesami globalnego ocieplenia i ekspansją ekonomiczną. Drogi żeglugowe na Oceanie Arktycznym stają się konkurencyjne dla tradycyjnych szlaków morskich. Arktyka ogrzewa się ponad dwukrotnie szybciej niż reszta globu, co niesie za sobą wiele zagrożeń, ale również pewne możliwości. Serdecznie zapraszamy na webinarium poświęcone szlakom morskim w Arktyce.

• INSPIRUJĄCE HISTORIE POLARNICZEK, 8 MARCA 2023 [NAGRANIE]

Z okazji Dnia Kobiet serdecznie zapraszamy na webinarium poświęcone polskim badaczkom rejonów polarnych! Nie zabraknie krótkiego rysu historycznego, kiedy panie zaczęły brać udział w wyprawach do Arktyki i Antarktyki, a także sprawować funkcje kierowników ekspedycji. Przybliżymy również kilka sylwetek kobiet wraz z ich dokonaniami naukowymi i historiami, jak zaczęła się ich przygoda z polarnictwem.

• Bitwa czterech armii, czyli jak ruszyliśmy na odsiecz królestwu roślin?, 1 marca 2023 [NAGRANIE]

Od miliardów lat cztery ziemskie potęgi: litosfera, atmosfera, hydrosfera i biosfera pozostają w nieustającej bitwie o kontrolę nad pozostałymi. Światowym geosystemem wstrząsają uderzenia planetoid, kolizje kontynentów i wybuchy wulkanów, powstają i giną gatunki roślin i zwierząt, oceany zmieniają konfigurację, a atmosfera swój skład, przechodząc od dominacji dwutlenku węgla, poprzez etap metanowy do atmosfery tlenowej. Opowiemy zmienne losy tej bitwy, której niezależnym arbitrem jest rosnące w siłę Słońce, a jej przypadkowym uczestnikiem został człowiek, odwracając los królestwa roślin, nieuchronnie zmierzającego do zbiorowego samobójstwa.

• WODA WYZWANIEM XXI WIEKU DLA POLSKI I ŚWIATA?, 22 LUTEGO 2023 [NAGRANIE]

Podczas wykładu spróbujemy zastanowić się nad dwoma niezwykle ogólnymi pytaniami - Dlaczego woda? Dlaczego rzeki? Skąd pomysł, żeby stały się przedmiotem naukowych rozważań? Pamiętajmy, że Ziemia w 71% swojej powierzchni jest pokryta wodą, woda też stanowi około 60% masy ciała dorosłego człowieka. Choć woda stanowi podstawę naszej egzystencji, to gdy jest jej zbyt dużo, jest dla nas śmiertelnym zagrożeniem. Dlatego tak bardzo boimy się podtopień, powodzi, ulewnych deszczy. Gdy nie mamy zapewnionego dostępu do czystej wody, zagrożone jest istnienie całych społeczeństw. Woda i dostęp do niej każdego mieszkańca Globu bez wątpienia stanowi jedno z najważniejszych wyzwań XXI wieku. Wraz ze zmieniającym się klimatem i wzrostem liczby ludności jest to najbardziej palące zagadnienie cywilizacyjne. I to praktycznie we wszystkich szerokościach geograficznych, choć natężenie problemu w różnych rejonach świata jest różne. Europa nie jest wolna od zagrożeń związanych z wodą i warto zdawać sobie sprawę z tego faktu. W ostatnich latach woda stała się istotną częścią debaty publicznej, wzbudza zainteresowanie mediów, bo coraz bardziej uświadamiamy sobie – również my w Polsce, że woda staje się dla nas dobrem deficytowym.