4 grudnia w Instytucie Geofizyki PAN odbył się wyjątkowy wieczór poświęcony polskim filmom dokumentującym historię wypraw polarnych. Wydarzenie zostało zorganizowane w ramach Przeglądu Polskich Filmów Polarnych 2025/2026, który obejmuje pakiet archiwalnych materiałów zgromadzonych dzięki współpracy Polskiego Klubu Polarnego z Wytwórnią Filmów Oświatowych i Filmoteką Śląską. Instytut Geofizyki PAN, jako członek Polskiego Konsorcjum Polarnego, dołączył do grona ośrodków uprawnionych do prezentacji filmów w okresie od 1 września 2025 do 20 kwietnia 2026 roku.

Spotkanie otworzył prof. Piotr Głowacki, Przewodniczący Komitetu Badań Polarnych i wieloletni kierownik Polskiej Stacji Polarnej Hornsund im. Stanisława Siedleckiego oraz Zakładu Badań Polarnych i Morskich IGF PAN.

Jego komentarz i osobiste wspomnienia stały się jednym z najcenniejszych elementów wydarzenia, nadając filmom historyczny i emocjonalny kontekst.

W programie znalazły się:

  • „Do Ziemi Torella” – Ocalały fragment filmu Witolda Biernawskiego przedstawia Pierwszą Polską Wyprawę na Spitsbergen w 1934 roku. Ciekawostką jest to, że jeszcze do niedawna był on uważany za zaginiony. Kopia pierwszej szpuli tego filmu znajduje się w archiwum Wytwórni Filmów Oświatowych. Jest szansa na odnalezienie całego utworu, ponieważ odbyła się jego premiera również poza granicami naszego kraju. Był prezentowany wśród amerykańskiej polonii w USA oraz w Norwegii.. być może też w innych miejscach.
  • „Spitsbergen 1973” – fragment amatorskiego filmu Jana Żyszkowskiego z archiwum Filmoteki Śląskiej o Wyprawie Polarnej Uniwersytetu Wrocławskiego na Spitsbergen w 1973 roku.
  • „Stacja Arctowski” – filmowy reportaż Ryszarda Czajkowskiego z 1977 roku, z budowy Polskiej Stacji Antarktycznej na Wyspie Króla Jerzego.
  • „Zimny Ląd” – Bolesława Kapuścińskiego i Kazimierza Błahija – wspomnienie o Wyprawie Uniwersytetu Śląskiego na Spitsbergen w 1983 roku. Materiał zeskanowany w Filmotece Śląskiej.
  • „Niewyraźny klekot ptaków” Franciszka Berbeki – jedna z ostatnich produkcji Wytwórni Filmów Oświatowych (2024!!!). Niezwykła historia legendy polskiego filmu przyrodniczego – Włodzimierza Puchalskiego. Bezgranicznie zakochany w świecie natury, przez blisko pół wieku utrwalał jej piękno, pozostawiając po sobie tysiące metrów taśmy filmowej. Unikalne materiały archiwalne WFO dotyczące jego podróży na Spitsbergen i Wyspę Króla Jerzego.

Wydarzenie zgromadziło kilkadziesiąt osób, co potwierdziło, jak ważna jest popularyzacja historii badań polarnych oraz ochrona unikatowych materiałów filmowych stanowiących część polskiego dziedzictwa naukowego i kulturowego.

Przyłączamy się do apelu inicjatorów Przeglądu o zachowanie starych materiałów, które byc może czekają na odkrycie na strychach, w szafach i prywatnych archiwach polarników.