Instytut Geofizyki Polskiej Akademii Nauk szczyci się unikalną siecią obserwatoriów w różnych zakątkach Polski. Każde z nich wnosi niepodważalną wartość, ale na tej naukowej mapie Śląskie Obserwatorium Geofizyczne jest miejscem wyjątkowym – z kilku powodów.
Po pierwsze – to najstarsza taka placówka w Polsce. 19 października uroczyście obchodzono 90. rocznicę pierwszej obserwacji sejsmicznej w tym miejscu. Obserwatorium działa nieprzerwanie (poza czasem zawieruchy II wojny światowej), dostarczając bezcennej, najdłuższej serii pomiarowej.
Po drugie – obserwatorium pełni też funkcję edukacyjną – nowoczesne urządzenia zastąpiły dawne sejsmografy, które obecnie stanowią element wyposażenia mini muzeum, urządzonego w piwnicach budynku.
I wreszcie po trzecie – to miejsce niezwykłe z uwagi na lokalizację – obserwatorium mieści się w zabytkowym, drewnianym domu, zaprojektowanym przez Konrada Wachsmana, słynnego modernistycznego architekta konstruktora, jednego z pionierów budownictwa uprzemysłowionego, projektanta m.in. rezydencji Alberta Einsteina w Poczdamie.
Raciborski Jubileusz był okazją do przypomnienia historii stacji: jej inicjatorem był Profesor Karl Mainka, niemiecki geofizyk i wynalazca. W latach 20. władze Raciborza, zaniepokojone spowodowanymi przez działalność górniczą wstrząsami, zaprosiły go do współpracy. Profesor do końca życia związał się z tym śląskim miastem. Założona przez niego w 1928 r. stacja sejsmologiczna przetrwała zawieruchy historii i do dziś, pod opieką Instytutu Geofizyki PAN, stanowi ważny punkt Polskiej Sieci Sejsmologicznej. W piwnicach obserwatorium prof. Mainka umieścił skonstruowane przez siebie trzy sejsmografy mechaniczne. Rejestrowały one wstrząsy sejsmiczne na specjalnie do tego celu przygotowywanym papierze dymionym. Sejsmografy były zsynchronizowane z zegarem wahadłowym. Profesor Karl Mainka był ponadto twórcą pierwszej na obszarze górniczym sieci sejsmicznej, z urządzeniami zainstalowanymi w Pyskowicach, Gliwicach, Zabrzu, Biskupicach, Bytomiu oraz w kopalni Rozbark.
Uroczystości jubileuszowe odbywały się na zamku piastowskim, średniowiecznym, pieczołowicie odrestaurowanym zabytku nad brzegiem Odry. Zgromadziły władze miejskie, gości – rodzinę prof. Mainki i przedstawicieli IGF PAN – oraz nauczycieli i uczniów miejskich szkół średnich i podstawowych. Z myślą o tych ostatnich IGF PAN przygotował dwa kolejne punkty programu: pokaz zdjęć sferycznych z Polskiej Stacji Polarnej Hornsund na goglach VR oraz dwie prelekcje popularnonaukowe, wygłoszone przez doktorantów Instytutu: „Gdy trzęsie się Ziemia” Alicji Caputy oraz „Wszystko, co chcielibyście wiedzieć o mapach, ale baliście się zapytać” Juliana Podgórskiego. Zwieńczeniem pierwszej części obchodów była transmisja na żywo z Arktyki, w trakcie której Teresa Biernacka, uczestniczka 41. wyprawy polarnej, opowiedziała o życiu polarników oraz odpowiadała na pytania publiczności.
Okazuje się, że duch nauki w Raciborzu nie ginie – przy okazji uroczystości uczniowie Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego nr 2 „Mechanik” zaprezentowali swoje dzieła – od supermocnych latarek, przez aplikacje wirtualnej rzeczywistości po interaktywne mapy.
Goście jubileuszu mieli też szansę zwiedzić zabytkowy budynek stacji oraz na własne oczy zobaczyć przedwojenne sejsmometry – oryginalne dzieła Mainki, które, choć wycofane z regularnej służby, wciąż są sprawne i tak samo czułe jak przed niemal wiekiem. Oprócz nich obserwatorium przechowuje urządzenia ze wszystkich etapów swej działalności – od pierwszych, zajmujących pół pokoju, elektrodynamicznych sejsmografów z lat 50., po współczesne, elektroniczne rejestratory wstrząsów mieszczące się w puszce nie większej od kempingowej butli z gazem.
Konferencja była też okazją do przekazania stacji nowego wyposażenia, które będzie służyć do rozwijania działalności popularyzatorskiej i edukacji.
Zachęcamy do zapoznania się z pamiątkową publikacją podsumowującą 90 lat działalności obserwatorium, przygotowaną przez Stowarzyszenie SKALA, działające na rzecz Obserwatorium w Raciborzu.
Fotogaleria Autor- Grzegorz Nowak, Inspektor w Punkcie Informacji Turystycznej na Zamku Piastowskim w Raciborzu